Để Hiểu Đạo Chúa Hơn - Thiên Chúa của Abraham - Lịch sử thánh (tiếp theo)

 

ĐỂ HIỂU ĐẠO CHÚA HƠN

+ THIÊN CHÚA CỦA ABRAHAM

3. Lịch sử thánh (tiếp theo)

Như tôi đã nói, vì giới hạn thời giờ của những buổi trao đổi giữa chúng ta, và cũng vì tinh thần nhấn mạnh đến khía cạnh lịch sử tư tưởng nhân loại cho nên tôi không tập trung nhiều vào chiều kích thuần túy lịch sử; vả lại, lịch sử dân Do Thái từ khi Môsê lập quốc cho đến bây giờ, các bạn có thể tìm đọc ở bất cứ pho lịch sử nào của thế giới, tôi chỉ rút tỉa ra những ý nghĩa về phương diện có liên hệ mật thiết với nội dung đức tin Kitô giáo.

Như chúng ta đều biết, bất cứ một dân tộc nào, khởi đầu từ giai đoạn bộ tộc rồi lên đến chỗ hình thành một quốc gia tương đối có kỷ cương, có cơ chế, cũng đều mang một tính chất thần thoại nào đó. Dân Do Thái cũng vậy, nhưng có điều đặc biệt ở chỗ này: nơi các dân tộc khác, sau một thời gian, với sự tiến bộ, người ta không còn tin vào tính chất truyền thuyết thần thoại nữa, thế nhưng, riêng dân Do Thái thì luôn giữ mãi tính chất có thể nói là thần thoại ấy và tin chắc rằng đó là sự thật, có sự can thiệp đích thực của Thiên Chúa vào lịch sử của dân tộc mình, và sự can thiệp trổi trang nhất, quyết định nhất chính là cuộc giải thoát chủng tộc miêu duệ của Abraham khỏi ách nô lệ của dân Ai Cập, bằng một phép lạ lẫy lừng là vượt qua Biển Đỏ. Khi thấy Môsê đã đưa dân thoát ra khỏi lãnh địa Ai Cập, vua Pharaoh tiếc nuối, cho chiến mã và kỵ binh đuổi theo định bắt lại. Thế nhưng Thiên Chúa đã vạch ra một con đường khô cạn giữa lòng biển, để dân Do Thái toát khọi sự truy kích của họ.

Sở dĩ dân Do Thái xác tín vững vàng mình là dân đượcc Thiên Chúa tuyển chọn là vì họ căn cứ vào phép lạ lẫy lừng hiển hách ấy của Thiên Chúa. Và trong cách hiểu siêu nhiên, thì không riêng dân Do Thái, tất cả các hệ Kitô giáo cũng đều tin tưởng rằng, việc bộ tộc miêu duệ của Abraham thoát khỏi ách nô lệ trên đất Ai Cập, đi về Đất Hứa, được xem như là dân riêng của Thiên Chúa, quả thực là chứng cứ nền tảng của lòng tin sắt đá vào sự can thiệp của Thiên Chúa để giải thoát dân Do Thái mà Ngài tuyển chọn, và sau nữa là can thiệp vào lịch sử của nhân loại và của diễn trình vũ trụ.

Điểm đặc biệt thứ hai là, thường đối với các bộ tộc trong thời sơ khai, thì yếu tố thần linh, yếu tố tôn giáo, tính cách thần kỳ nào đó chỉ xuất hiện trong một giai đoạn nhất định rồi dần dần về sau được tục hóa theo những quy luật của bất cứ xã hội nào về mọi mặt kinh tế, chính trị, xã hội, văn hóa.

Chỉ có riêng dân tộc Do Thái, suốt hàng chục thế kỷ, tính cách thần quyền, thần trị chẳng những không giảm bớt, mà có thế nói ngày càng chặt chẽ, càng gia tăng. Đương nhiên vẫn có song song hai quyền lực: một quyền lực thế trần do các vị thủ lãnh mà khởi đầu là những vị phán quan, về sau dân chúng mới yêu cầu thiết lập một vương triều; nhưng cái vương triều phàm tục đó vẫn phần nào, không phải là đặt dưới quyền lãnh đạo trực tiếp, nhưng là bị chi phối bởi một giáo quyền song hành được lãnh đạo bởi vị Thượng tế và lập ra một cộng đoàn tư tế tiếp tục củng cố, khai diễn viêc thờ phượng Thiên Chúa, tức là bảo tồn cái giao ước giữa Thiên Chúa với dân Ngài đã chọn, chờ đợi lời hứa của Thiên Chúa sẽ gửi Đấng Thiên sai, Đấng Cứu thế đến với dân tộc mình và, qua dân tộc mình, đến với toàn thể nhân loại. Vì vậy, cơ chế của dân tộc Do Thái là một cơ chế rất đặc biệt. Pháp luật của dân tộc Do Thái, của Nhà nước Do Thái đặt trên một bộ khung được xem như là những Lề luật do chính Thiên Chúa đặt ra, trước hết là qua bản Thập Điều mà Môsê được mô tả là đã lên đỉnh núi Sinai lãnh nhận từ tay Thiên Chúa viết vào tảng đá. Kế đến là cả một hệ thống luật lệ vô cùng chặt chẽ, chi phối đến từng chi tiết nhỏ, trước hết là những nghi thức phụng vụ được cử hành nhằm kỷ niệm lại cuộc giải thoát khỏi ách nô lệ của Ai Cập bằng phép lạ vượt qua Biển Đỏ, được gọi là Lễ Vượt Qua. Sau nữa là từng chi tiết tế tự, từ quy mô của Đền Thánh cho đến các ngày Lễ, rồi đến các nghi thức, quy định chọn tế vật, xông hương, v.v... Và do đó, gắn liền rất chặt chẽ với cả bộ Luật nghi thức phụng vụ đó là những mối giềng, từ trong gia đình cho đến ngoài xã hội, và trên các bình diện kinh tế, tư pháp, văn hóa, chính trị, v.v... Có thể nói, dân Do Thái cảm thấy mình bị ràng buộc vô cùng chặt chẽ bởi một mạng lưới nghi thức tôn giáo và giềng mối xã hội. Nhưng, cái độc đáo ở chỗ, ngoài các nghi thức tế tự ra, ngay cả những mối giềng xã hội đến từng chi tiết, chẳng hạn cách cho súc vật ăn uống, cách ăn mặc, đi đứng, mướn người, thuê người, vay nợ, trả nợ, v.v… đều mang tính chất thiêng liêng như là mệnh lệnh của Thiên Chúa mà sự tuân thủ, không phải chỉ nhằm mục đích an toàn xã hội, bảo đảm an ninh trật tự, mà còn là để bày tỏ lòng trung thành với giao ước giữa Thiên Chúa với dân Ngài tuyển chọn, và đó là điều kiện để Thiên Chúa thực hiện lời hứa hẹn. Đỉnh cao của hứa hẹn đó chính là sự giáng sinh của Đấng cứu chuộc nhân loại.

(Còn tiếp)

- "Để Hiểu Đạo Chúa Hơn" - Thế Tâm Nguyễn Khắc Dương.