Đêm Dày - Thánh Gioan Thánh Giá - Dẫn vào tác phẩm Đêm Dày (tiếp theo)

 

THÁNH GIOAN THÁNH GIÁ

TOÀN VĂN SƯU TẬP CÁC TÁC PHẨM

Tập 3

ĐÊM DÀY

+ Lucien Marie de Saint Joseph, OCD: DẪN VÀO TÁC PHẨM ĐÊM DÀY

I. ĐÊM GIÁC QUAN

Tác giả khởi sự bằng một bản trình bày dài về những bất toàn mà những người mới bắt đầu rất thường vấp phải. Không hẳn là mọi người mới bắt đầu đều rơi vào tất cả những bất toàn ngài mô tả nhưng chẳng mấy ai không vấp vào điểm nọ hoặc điểm kia. Chỉ cần đọc sơ những trang ấy đủ thấy ngay rằng đây là nói về những người mới bắt đầu thực sự hay những tập sinh đã tốt lành vẫn còn các bất toàn rõ ràng, cũng như những linh hồn còn nặng mùi nhân loại trong việc tìm kiếm Thiên Chúa.

Tuy nhiên trước khi phác họa bảy bức tranh nhỏ với những kích cỡ không đồng đều, những bức tranh gay gắt mô tả cả những sự thật phũ phàng, thánh nhân đã không ngần ngại để lộ một trong những khuynh hướng cốt yếu của tâm hồn ngài. Người ta quả có lý khi ghi nhận rằng không gì để lộ những tâm tình sâu xa của một tác giả cho bằng khi tác giả ấy dùng kiểu nói trổng để khỏi tự kể về chính mình. Cha Gioan Thánh Giá thẳng thắn mô tả bảy mối tội đầu của những người mới bắt đầu chính là nhằm giúp họ “khi đã hiểu được tình trạng yếu nhược hiện thời của mình, sẽ can đảm và khát khao được Thiên Chúa đưa vào đêm đen, để qua đó, linh hồn được mạnh mẽ và vững vàng trong các nhân đức và được chuẩn bị sẵn để hưởng những niềm hoan lạc khôn tả của tình yêu Thiên Chúa ” (1Đêm 1). Qua những cách diễn đạt ấy, làm sao chúng ta không nhận thấy tấm lòng dịu dàng chan chứa của một người chỉ phê bình khi tin rằng có thể giúp kẻ khác trở thành tốt hơn? Cách dạy bảo của ngài thật tuyệt vời! Ngài chỉ phơi bày những vết thương kín đáo của các linh hồn để khích lệ họ và làm họ khao khát được Thiên Chúa đưa vào cái đêm thanh luyện ấy! Khi những nỗi khốn cùng thầm kín của bạn bị phơi bày hẳn bạn lúng túng, vì các ảo tưởng của bạn bị sụp đổ. Thế nhưng, chính sự phơi bày ra như vậy lại là nguồn mạch nuôi dưỡng, thúc đẩy bạn theo đuổi một tham vọng siêu nhiên. Thật vậy, nếu chưa biết được nỗi khốn cùng sâu xa của mình, không chắc bạn đã dám ao ước cái đêm thanh luyện ấy. Đó chính là đích điểm tác giả mở đường cho bạn đến, khi ngài phơi bày ra những bất toàn, ít ra một số điểm, nơi những người mà cơ bản vẫn còn là những đứa trẻ rất bất toàn trên con đường Tình Yêu.

Bảy mối tội đầu được dùng làm đề tài phân tích. Người ta thường nêu lên ở đây cả sự quan sát sâu sắc, sự hiểu biết phong phú lẫn tài năng diễn tả của thánh nhân. Và tự dưng người ta liên tưởng tới những bức chân dung của La Bruyère. Cả những cái nhoẻn cười cũng không bị bỏ sót! Tuy nhiên, cung giọng của thánh nhân khác xa cung giọng của nhà luân lý người Pháp ấy. Thánh Gioan Thánh Giá thuộc vào số những tâm hồn không thể ở lại lâu trong bầu khí sự dữ. Bẩm tính tự nhiên khiến ngài phải trồi ngay lên mặt nước, hướng về ánh sáng.

Phần trình bày tội kiêu ngạo có kèm theo hai trang tuyệt vời bàn về đức khiêm nhường mà ai đọc đến cũng xúc động; độc giả cứ như thấy đang đập vào mắt một bức tranh mô tả một trong những khía cạnh đẹp nhất của tâm hồn vị thánh và nỗi khát mong nồng nàn của ngài muốn dẫn đưa họ tới đó. Tác giả tỏ ra rất thoải mái trong việc diễn tả sôi nổi này khi lối văn trữ tình rất độc đáo của ngài đột nhiên nhường chỗ cho lối văn châm biếm, đến nỗi có vẻ như ngài đã để vuột mất đề tài đang bàn là những bất toàn của những người mới bắt đầu. Khi nói về những người khiêm nhường đích thực, thánh nhân đã tìm ra những lối diễn tả nồng nhiệt, tô vẽ bằng những gam màu thật nóng chỉ có trong hộp màu của riêng ngài: "Với lòng yêu mến, họ khao khát làm được thật nhiều cho Thiên Chúa, cho nên tất cả những gì đã làm được, dường như đối với họ đều chẳng là gì cả. Nỗi thao thức của tình yêu luôn thôi thúc, xâm chiếm và cuốn hút họ đến nỗi họ chẳng bao giờ để ý xem những người khác có làm gì hay không” (1Đêm 2,6). Với họ, tất cả những gì họ đã làm cho Thiên Chúa quả thật là nhỏ nhoi: "Những linh hồn khiêm nhường ấy hiến cả tâm huyết cho bất cứ ai phụng sự Thiên Chúa ” (1Đêm 2,8). Kết luận cho chương bàn về Tội kiêu ngạo này, là lời mời gọi bước vào cái Đêm mà Thiên Chúa sẽ đưa vào đó “những ai Ngài muốn thanh tẩy để luyện sạch họ khỏi mọi bất toàn ấy và giúp họ tiến bước ” (1Đêm 2,8).

Nguyên tác của Thánh GIOAN THÁNH GIÁ. Bản dịch của NGUYỄN UY NAM và Lm. TRĂNG THẬP TỰ.

(Còn tiếp)