Đường Lên Núi Cát Minh - Quyển 3 - Chương 12: Nguy cơ đánh giá thấp về Thiên Chúa

 

ĐƯỜNG LÊN NÚI CÁT MINH

QUYỂN 3

CHƯƠNG 12

NGUY CƠ ĐÁNH GIÁ THẤP VỀ THIÊN CHÚA *

Chương này bàn về thiệt hại thứ năm linh hồn có thể mắc phải qua các hình sắc và nhận thức tưởng tượng siêu nhiên: Đó là đoán định về Thiên Chúa cách thấp kém và không xứng hợp.

1 - Điều thiệt hại thứ năm không nhỏ. Nó xảy đến khi linh hồn muốn giữ lại trong dạ nhớ và trí tưởng tượng những hình sắc và hình ảnh nói trên về những điều được thông ban cách siêu nhiên, nhất là nếu họ muốn lấy đó làm phương thế để đạt tới ơn nên một với Thiên Chúa. Như thế họ sẽ rất dễ đi đến chỗ đoán định về hữu thể siêu việt của Thiên Chúa cách thấp kém, không xứng với tính cách cao vời không thể hiểu thấu của Ngài. Cho dù lý trí và trí phán đoán không minh nhiên quan niệm rằng Thiên Chúa có chút gì giống như điều đã nhận thức, nhưng việc đánh giá cao những nhận thức ấy sẽ khiến linh hồn không còn xem trọng và cảm nghĩ về Thiên Chúa xứng với sự cao cả của Ngài như đức tin đã dạy bảo, rằng Thiên Chúa là hữu thể khôn sánh và không thể hiểu thấu vv...

Tất cả những gì linh hồn đã đặt vào thụ tạo, nó không dành cho Thiên Chúa nữa. Ngoài ra, qua việc coi trọng những điều có thể nhận thức được như thế, tự nhiên linh hồn còn tạo ra bên trong nó một kiểu so sánh nào đó giữa những nhận thức ấy và Thiên Chúa, khiến không còn đoán định và quý trọng Thiên Chúa cách cao vời cho thích đáng. Bởi vì các loài thụ tạo, dù dưới đất hoặc trên trời, cũng như mọi nhận thức và ảnh tượng cụ thể tự nhiên lẫn siêu nhiên có thể rơi được vào các quan năng của linh hồn, thì dù cao siêu mấy ở đời này, vẫn không thể nào sánh với hữu thể Thiên Chúa. Như lời các thần học gia, Thiên Chúa không thuộc bất cứ chủng loại nào, đang khi các thụ tạo phải có chủng loại. Phần linh hồn, bao lâu còn ở đời này, nó không thể lãnh hội cách rõ ràng và minh bạch những gì không thuộc phạm trù chủng loại. Vì thế thánh Gioan đã nói: "Chưa từng có người nào xem thấy Thiên Chúa" (Ga 1,18) và ngôn sứ Isaia cũng nói: "Người ta chưa nghe nói đến bao giờ, tai chưa hề nghe, mắt chưa hề thấy. Có vị thần nào, ngoài Chúa ra, đã hành động như thế" (Is 64,3). Và Thiên Chúa đã phán với Môsê rằng ông sẽ không thể trông thấy Ngài khi ông còn ở đời này (x. Xh 33,20).

Do đó, người nào gây xáo trộn dạ nhớ và các quan năng khác của linh hồn bằng những thứ họ có thể hiểu được thì không thể quý trọng Thiên Chúa hay cảm nghĩ về Ngài cho thích đáng.

2 - Chúng tôi xin đưa ra một so sánh nhỏ: nếu một ai đó chỉ dán mắt vào đám tôi tớ của nhà vua thì, càng chú tâm đến họ, người ấy càng ít lưu tâm đến đức vua và càng ít quý trọng ngài. Sự đánh giá không diễn ra rõ ràng lộ liễu nơi trí hiểu nhưng đã thể hiện qua việc làm, vì càng chú tâm vào đám tôi tớ, người ấy càng bớt chú tâm vào chủ nhân và như thế là không coi trọng đức vua là chủ của mình. Khi linh hồn coi trọng các vật thụ tạo nói trên thì cũng đã cư xử với Thiên Chúa y hệt như vậy. Việc so sánh này vẫn rất khập khiễng, bởi lẽ hữu thể Thiên Chúa khác xa mọi thụ tạo của Ngài đến vô tận. Dù sao, vẫn phải kết luận rằng linh hồn cần thôi dán mắt vào các thụ tạo hoặc bất cứ hình sắc nào của chúng để có thể tập trung cái nhìn vào Thiên Chúa trong đức tin và đức cậy.

3 - Do đó, những người không những coi trọng các nhận thức tưởng tượng nói trên mà còn nghĩ rằng Thiên Chúa giống với đôi điều trong những chuyện ấy đồng thời họ có thể nhờ chúng mà nên một với Thiên Chúa thì quả là lầm to. Làm thế, trí hiểu của họ sẽ ngày càng đánh mất ánh sáng đức tin mà chỉ nhờ đó họ mới được nên một với Thiên Chúa. Họ cũng sẽ không vươn lên được tới chỗ cao vượt của đức cậy nhờ đó dạ nhớ được nên một với Thiên Chúa nơi đức cậy. Chỉ khi nào tách mình khỏi những gì thuộc về tưởng tượng, người ta mới đạt được sự nên một ấy.

Nguyên tác: Subida al Monte Carmelo của Thánh GIOAN THÁNH GIÁ. Bản dịch của NGUYỄN UY NAM và Lm. TRĂNG THẬP TỰ.

(Còn tiếp)