Để Hiểu Đạo Chúa Hơn - Giáo hội hữu hình và vô hình (tiếp theo)

 

ĐỂ HIỂU ĐẠO CHÚA HƠN

+ GIÁO HỘI HỮU HÌNH VÀ VÔ HÌNH (tiếp theo)

Vậy, thưa các anh chị, với hình ảnh Thành Thánh Giêrusalem từ trời mà xuống, tức là hình ảnh ngày Cánh chung, tôi kết thúc việc trình bày lịch sử dân Chúa qua hai giai đoạn: giai đoạn Đạo Cũ là giai đoạn chuẩn bị cho sự giáng sinh của Đấng Cứu thế, giai đoạn Đạo Mới là lịch sử Giáo hội Công giáo, là đã khai triển, phát huy, phổ biến sự thực hiện việc cứu chuộc, một mặt là đã hoàn tất và mặt khác, cũng là khởi đầu nơi con người Giêsu Kitô giáng sinh làm người, khổ nạn, phục sinh, lên Trời để, như cái hình ảnh hơi tầm thường sau đây mà tôi dùng để mô tả như là một bình sữa, khởi đầu chỉ cần một giọt sữa chua yaourt rồi dần dần biến toàn bộ bình sữa thành bình yaourt ngon lành. Như vậy, có thể nhìn lịch sử nhân loại và diễn trình của vũ trụ dưới cái kế đồ sáng tạo và cứu chuộc theo đức tin Kitô giáo, thì thời Đạo Cũ là thời cũ, trời cũ, đất cũ; có thể nói bóng tối của sự dữ hầu như toàn thắng, đến nỗi chính dân Chúa phải chịu một kết cục thê thảm, và thời Đạo Mới là thời Thiên Chúa thực hiện sự toàn hảo, đã toàn thắng nơi chính con người Giêsu. Vì vậy, thân thế và sự nghiệp của Đức Giêsu có thể gọi là một sự hoàn tất, trong khi đó lịch sử của thời Đạo Mới chẳng qua chỉ là để phổ biến, lan tràn, phát triển sự hoàn tất ấy trong toàn thể nhân loại và toàn thể vũ trụ.

Do đó, nếu dùng chữ Cánh chung để chỉ cái ngày mà thời gian chấm dứt, thì cái ngày mà Ngôi Hai xuống thế làm người rồi cuối cùng là lên trời vinh hiển có thể xem như khởi đầu thời mãn thế. Kinh thánh Tân ước nhiều khi cũng dùng chữ đến thời sau hết để chỉ cái thời điểm mà Ngôi Hai xuống thế làm người, xem đó như là giai đoạn cuối cùng, hoàn tất cái kế đồ sáng tạo, cứu chuộc của Thiên Chúa tình yêu. Với sự giáng thế, khổ nạn, phục sinh và lên Trời của Ngôi Hai Thiên Chúa xuống thế làm người, trời đất cũ đã qua đi và trời mới đất mới đã xuất hiện, đã khai mạc; và dù thời gian có kéo dài đến bao lâu chăng nữa, chẳng qua đó cũng chỉ là thời cuối cùng, thời của trời mới đất mới đã đến trong vũ trụ này. Do đó, bản chất nội dung của Kitô giáo được gọi là Tin mừng hay Tin vui. Nếu dân Do Thái thời Đạo Cũ được Chúa tách riêng ra để chuẩn bị, thì trái lại, Giáo hội Kitô giáo, dân mới của Thiên Chúa hầu như là đi một con đường ngược lại, đó là không phải được tách riêng, nhưng có một ý hướng hòa tan, thâm nhập, cảm nhận, ôm trùm, cưu mang, mở rộng, đón mời toàn thể nhân loại đi đi vào Nước Trời đã đến; hoặc cũng có thể dùng một hình ảnh khác là đi vào tiệc cưới Con Chiên đã dọn sẵn.

Với lịch sử Kitô giáo, trời mới đất mới đã đến nơi con người Giêsu, tiệc cưới thiên đình không ở đâu xa, nhưng đã được thực hiện nơi con người Giêsu Kitô; lịch sử nhân loại và vũ tru khởi đầu một trang mới nơi con người Giêsu Kitô, dù có kéo dài đến bao lâu đi nữa thì cũng chỉ là một tiệc cưới mở rộng đón mời hết thảy mọi người thành tâm thiện chí bước vào, mà tổ chức Giáo hội Kitô giáo chẳng qua chỉ là những sứ giả đi mời gọi mọi người cùng trở về dự cuộc liên hoan đã khai mạc.

Vì vậy, một mặt, Nước Thiên đàng được hình dung như là cái gì sẽ đến khi thời gian chấm dứt, nhưng một mặt khác, Thiên đàng không ở đâu xa lạ, mà đã đến ở trần gian này. Cảnh cha con, anh em hài hòa trong tình yêu nguyên thủy được mô tả trong Vườn Địa đàng, nơi mà Thiên Chúa xuống trao đổi tâm tình với nhân loại, đã bị gián đoạn từ lúc ông bà Nguyên tổ dại dột nghe theo lời dụ dỗ của Ác thần Satan. Vườn Địa đàng ấy chẳng những đã được khôi phục nơi con người Giêsu Kitô mà còn được nâng cao lên một mức chẳng thể ngờ tới. Thật là không ngờ tới được, bởi lẽ không chỉ là một trao đổi thân tình mà thôi, nhưng còn là một sự kết hiệp nên một giữa nhân tính và thần tính nơi con người Giêsu Kitô, là một Ngã vị trong Tam vị của Thiên Chúa mà mọi người được mời gọi thông dự vào, để như hình ảnh tôi đã đưa ra trên kia, từ hạng lê thứ thông dự vào ngôi vị Đông cung và trở nên hoàng tử, con cái hoặc nghĩa tử của Vua Cha cao cả ngự trị trên trời.

(Còn tiếp)

- "Để Hiểu Đạo Chúa Hơn" - Thế Tâm Nguyễn Khắc Dương.

Để Hiểu Đạo Chúa Hơn - Giáo hội hữu hình và vô hình (tiếp theo)

 

ĐỂ HIỂU ĐẠO CHÚA HƠN

+ GIÁO HỘI HỮU HÌNH VÀ VÔ HÌNH (tiếp theo)

Đến đây, tôi xin mời các bạn chúng ta tiếp tục cùng nhau quay lại với bình diện lịch sử tư tưởng của nhân loại, và tìm hiểu xem việc truyền giáo đã đặt ra những vấn đề gì. Việc truyền giáo khắp năm châu bốn biển, tiếp xúc với những nền văn hóa khác hẳn nền văn hóa Âu Tây vốn thoát thai từ một xã hội Kitô chế, đặt ra cho Giáo hội Công giáo nhiều vấn đề. Vấn đề thứ nhất, một mặt là làm thế nào vẫn giữ được cốt lõi của đức tin, nhưng một mặt khác cũng phải làm thế nào thích ứng được với những nền văn hóa của các dân tộc mà các vị thừa sai và các tín hữu bản địa gặp phải, để tiếng nói loan báo Tin vui của mình được chấp nhận và việc Tin vui thâm nhập vào đất nước, dân tộc, văn hóa của mình góp phần phục vụ xây dựng về tất cả mọi mặt, kinh tế, chính trị, văn hóa, đạo đức luân lý, mối giềng xã hội cho đến sự cứu rỗi muôn đời của các linh hồn. Và như chúng ta đã thấy, giai đoạn đầu, một mặt là thoát thai từ văn hóa bản địa, nhưng đồng thời cũng còn e ngại, sợ đi vào những con đường lạc giáo, cho nên hàng giáo phẩm, trong giai đoạn đầu, thường là những người thuộc các nước ở Âu Tây mà từ ngôn ngữ cho đến phụng tự vẫn còn rập khuôn các nước phát xuất phong trào truyền giáo. Nhưng đồng thời cũng có một nỗ lực muốn thoát khỏi tình trạng tạm thời đó để Giáo hội Công giáo, sau một thời gian đã vững chắc tại từng địa phương, có thể tự mình phát triển, tự tìm lấy những quy chế, những biểu tượng, những sinh hoạt phù hợp với mỗi một văn hóa, mỗi một dân tộc. Cụ thể ở nước Việt Nam ta, sau hơn bốn trăm năm truyền giáo, thì hiện nay, tất cả các vị Giám mục, linh mục đều là người Việt Nam và ngôn ngữ phụng tự bây giờ hoàn toàn dùng tiếng Việt, và cũng đã có một phần đóng góp như: những bức tranh của họa sĩ Lê Văn Đệ [(1906-1966) Thủ khoa khóa I trường Cao đẳng Mỹ thuật Đông Dương năm 1930 và cũng là Giám đốc đầu tiên của trường Quôc gia Cao đẳng Mỹ thuật Sài Gòn (Wikipedia)] , những bài thơ của thi sĩ Hàn Mạc Tử... Là những con người sống trong vòng thời gian tối đa là 100 năm, thì cái nhịp độ của chúng ta có lẽ thấy rằng quá chậm. Tuy nhiên, như tôi đã nói, dưới cái nhìn vĩnh cửu, một vài trăm năm cũng chỉ như trong chốc lát, thì sự thận trọng, dè dặt của giáo quyền có phần nào đáng tiếc, nhưng cũng có phần nào là cần thiết, bởi vì công việc là công việc muôn đời. Nhưng chúng ta hy vọng rằng, với nhịp độ gia tốc lịch sử hiện nay, công trình thích ứng, hòa nhập với các dân tộc, các nền văn hóa, với các xã hội khác với xã hội Âu Tây sẽ được phát triển theo một nhịp độ nhanh chóng hơn; và nếu nhìn lại quá khứ, thì tình trạng của Giáo hội Công giáo ở các xứ truyền giáo, mà hầu hết ngày nay đều đã có hàng giáo phẩm bản quốc, tương tự như thời truyền giáo đầu tiên, lúc mà nhóm môn đệ tiên khởi thoát khỏi nền văn hóa Do Thái giáo cũ, tiếp xúc với nền văn hóa La - Hy, tức là Rôma và Hy Lạp, của đế quốc Rôma, cũng phải đợi đến thế kỷ IV rồi sang thế kỷ VIII, sang thế kỷ XII, mãi cho đến thế kỷ XIII, XIV mới thật sự nhuần nhuyễn trong xã hội ven bờ Địa Trung Hải; và ở thời đại chúng ta, một thời đại mà ai cũng biết, không riêng gì dân tộc Việt Nam, mà toàn thể nhân loại cả hai thế giới là tư bản và xã hội chủ nghĩa, hầu như đứng trước một khúc quanh vô cùng quan trọng, Giáo hội Công giáo cũng thông dự vào thân phận của một dân tộc, cũng như thân phận toàn thể nhân loại, chưa biết tương lai sẽ ra sao. Chỉ có một điều, một mặt, cố gắng thực hiện tinh thần khiêm nhường, hiền lành, ý thức được thân phận hèn kém, yếu đuối của chính mình, mặt khác vẫn cậy trông vào sự phù trự của Thiên Chúa và hy vọng cuối cùng mọi sự sẽ được tốt lành. Đương nhiên là phải qua nhiều gian nan thử thách, qua nhiều thanh lọc, qua nhiều tu chỉnh, cải thiện, cùng với sự phấn đấu của mỗi người, mỗi cộng đoàn, đồng thời chờ mong, kêu gọi lòng thông cảm của tất cả những anh em trong lòng dân tộc cũng như trong cộng đồng quốc tế, với sự phù trợ của ơn trên. Cái tinh thần đó, cái nỗ lực đó đã được thể hiện qua công đồng Vaticanô II nhóm họp cách nay trên hai mươi năm, và hiện đang còn được đào sâu. phát triển dần dần bằng cách đưa ra áp dụng vào thực tế, với một mức độ khi nhanh khi chậm, nơi rộng nơi hẹp và tùy điều kiện về mọi mặt của từng địa phương; và cũng xin nhắc lại một điều là, dù phấn đấu đến đâu, nỗ lực đến đâu, dù được ơn phù trợ của Đấng toàn năng, nhưng mỗi một cá nhân Kitô hữu cũng như toàn thể Giáo hội Kitô giáo cũng vẫn chỉ là những con người, cũng vẫn chỉ là những tổ chức, cơ chế ở trần gian còn len bóng sự dữ, tội lỗi và đau thương này, cho nên sẽ vẫn còn, và còn mãi cho đến ngày Cánh chung, lẫn lộn sáng tối, trắng đen, hay dở, tốt xấu, vả chăng đó cũng là một cách thông dự trong thân phận làm người, dù là con người đi theo dưới bất kỳ ngọn cờ lý tưởng nào; vì bản chất Kitô giáo không phải là đi tìm sự siêu thoát ở một cõi trời không tưởng nào đó, nhưng là lặn sâu xuống đáy vực thẳm của trần gian tội lụy đau thương bằng chính bản thân mình, cố gắng tự nâng lên và nâng lên trong mức độ tối đa có thể, chắc hẳn không làm sao có thể tránh khỏi những sai lầm, thiếu sót, thậm chí những phản bội, những sa ngã của cá nhân, dù ở cấp bậc nào, từ Giáo hoàng cho đến một giáo dân bình thường, cũng như ở bình diện toàn thể cộng đoàn dân Thiên Chúa; chỉ có đến ngày Cánh chung, khi mà tấm thảm thời gian cuốn lại, và e có lẽ phải qua một sự thanh lọc khá nghiêm trong, mới tìm được những nét toàn bích của Thành Thành Giêrusalem từ trời mà xuống, trang điểm như một tân nương chào đón tân lang. Bao giờ vẫn còn trong cuộc lữ thứ trần gian này, vốn là một trần gian có bóng dáng sự dữ, mà nhiều khi sự dữ hình như chiến thắng, chẳng những ở bên ngoài, mà ngay cả trong lòng Giáo hội, thì vấn đề vẫn là tranh tối tranh sáng, vẫn là khi đục khi trong, khi cao khi thấp, khi tốt khi xấu, khi hay khi dở, vả chăng đó cũng là quy luật muôn đời của lịch sử loài người và nói chung, của lịch sử vũ trụ khi mà tội lỗi đã len vào.

(Còn tiếp)

- "Để Hiểu Đạo Chúa Hơn" - Thế Tâm Nguyễn Khắc Dương.

Để Hiểu Đạo Chúa Hơn - Giáo hội hữu hình và vô hình (tiếp theo)

 

ĐỂ HIỂU ĐẠO CHÚA HƠN

+ GIÁO HỘI HỮU HÌNH VÀ VÔ HÌNH (tiếp theo)

Còn hôm nay, sở dĩ tôi trình bày về cái nhìn tiêu cực như vừa nói ở trên, của những người không có thiện cảm với phong trào truyền giáo, không phải vì tôi cho cái nhìn như vậy là đúng, nhưng tôi cũng không cho cái nhìn đó là hoàn toàn sai. Tôi chỉ đưa cái nhìn đó ra để làm như khởi điểm, như một cái mà tiếng Pháp gọi là hypothèse de travail, để từ đó có một vài suy nghĩ mà tôi xin phép được trình bày với các bạn như sau đây: Hypothèse de travail, mà tôi tạm dịch là giả thiết làm việc hoặc là tiền đề làm việc. Gọi là hypothèse de travail, tức là giả thiết để làm việc, nhưng thật ra không phải một hypothèse, vì giả thiết thì có kèm theo hy vọng được kiểm chứng và xác minh giả thiết là đúng; vì thế, đối với tôi, cái nhìn tiêu cực như đã nói ở trên không phải là một hypothèse, nhưng là một supposition, tức là một giả sử như vậy thôi, chứ không để kiểm chứng xem sau này là đúng hay sai, nhưng giả sử cái xấu nhất, để từ cái xấu nhất mà tiến lên để xem thử nó như thế nào, gần giống như giả sử một tà thần trong phương pháp của Descartes (1596 - 1650), bởi vì Descartes cho rằng không có tà thần, nhưng ông giả sử nếu có tà thần đi nữa, thì trí tuệ con người cũng đạt được chân lý; vì thế, khi mượn cái nhìn tiêu cực để làm giả sử chứ không để làm giả thiết, tôi sẽ không đi đến chỗ kiểm chứng xem cái nhìn tiêu cực đó đúng hay sai, và cũng không để ý đến vấn đề giả thiết đó đúng hay sai, nhưng chỉ giả sử như vậy để từ đó mà tiến tới, để xem ví dụ như có giả sử như vậy, thì ta có thể đi đến kết quả nào; sở dĩ lấy cái giả sử dở nhất, thì trước tiên là để đi đến chỗ này: xấu nhất mà còn đạt được như vậy, mà chắc rằng, hy vọng rằng thực tế không phải xấu nhất như thế, thì tất nhiên kết quả có phần nào khả quan. Giáo hội Công giáo thời đó tổ chức cao trào truyền giáo, mục đích là gì, nếu không phải là để thực hiện lời di chúc của Thầy chí thánh, đem Tin vui đi khắp nơi, đến tận chân trời cuối biển. Và một tôn giáo, như tôi đã nói ở trên, không phải tìm giải thoát cá nhân ở một thế giới mông lung nào, nhưng cắm sâu vào lòng thế gian đầy tội lỗi, đầy ô trọc, đầy lợn cợn này cùng với tất cả những nhầy nhụa do sự dữ gieo rắc này, và có thể nói như là vọc tay vào bùn đen, ẵm vào lòng để cố gắng nâng lên trong mức độ tối đa có thể, thì dù được gợi hứng từ một Đấng toàn năng chăng nữa, cũng vẫn phải chiều theo những quy luật tự nhiên, xã hội về tất cả mọi mặt.

Chúng ta ai cũng biết phong trào thực dân, đế quốc là hậu quả tất yếu của chế độ tư bản. Cái tất yếu ấy, nếu có một vị Thiên Chúa toàn năng mà xưa nay chỉ can thiệp một cách gián tiếp vào lịch sử, không làm phép lạ lẫy lừng trừ một lần, đó là vượt qua Biển Đỏ, thì Ngài không ngăn cản cái tất yếu lịch sử đó, và giả như cái tất yếu lịch sử đó có xấu xa như một cơn bão táp, một cơn hồng thủy, thì nếu loan báo Tin vui như là đưa một bức thư tình của Thiên Chúa đến cho mọi dân tộc, mọi giống nòi, thì Thiên Chúa cũng dùng cơn bão táp đó, cơn hồng thủy đó để đưa bức thư tình ấy đến tận tay người mà Ngài muốn gửi đến. Và một khi lá thư tình đến tay người nhận, bấy giờ cơn bão táp sẽ ngừng, dòng hồng thủy sẽ lui và chỉ còn lại lá thư tình trong tay người nhận. Nhắc lại hình ảnh bão táp, hồng thủy với lá thư tình là dựa trên cái mà tôi gọi là giả thiết xấu nhất, chứ ở đây tôi không trình bày những suy nghĩ của tôi về giá trị chân thực của các phong trào truyền giáo mà, về mặt hiện tượng, đã song hành với giai đoạn tư bản phát triển thành đế quốc, thực dân. Việc tôi làm với các bạn hôm nay là để cùng nhau xem coi lá thư tình ấy chứa đựng những gì, giá trị nó như thế nào, chứ không phải tìm hiểu, phê phán, thẩm lượng về những sự kiện đã đưa lá thư tình đó đến với dân tộc Việt Nam ta nói riêng, và các nước đã bị ách thống trị của phong trào đế quốc thực dân phát nguồn từ các nước tư bản Âu Tây nói chung. Tôi dùng một hình ảnh là khi đạo quân viễn chinh cuối cùng rời khỏi Việt Nam này là khi cơn bão táp ngừng lại, cơn hồng thủy rút lui, bản thư tình còn lại là bức thư chung của Hội đồng Giám mục Viêt Nam năm 1980, gửi đến các giáo hữu. Bức thư chung được viết tại thủ đô Hà Nội, đã được Mặt trận Tổ quốc Việt Nam, đã được Ban Tôn giáo Chính phủ thông qua và đồng ý. Bức thư chung ấy có thể tóm tắt trong một câu ngắn gọn: Sống Phúc Âm trong lòng dân tộc, và đã mang lại một số kết quả tích cực mà các báo, từ báo Công giáo và Dân tộc, Công giáo Việt Nam cho đến báo Nhân Dân đều ghi nhận. Đương nhiên những kết quả tích cực ấy chưa phải là do nặng tình yêu Chúa, nhưng nặng tình dân tộc của những con người quyết tâm quay lưng lại với dĩ vãng, nhìn hiện tại, hướng về tương lai.

(Còn tiếp)

- "Để Hiểu Đạo Chúa Hơn" - Thế Tâm Nguyễn Khắc Dương.